Vücutta belirli bir dozda bulunması gereken ve bir çok faydası bulunan minerallerden bir tanesidir. Toprakta, suda ve yiyeceklerde doğal olarak bulunmaktadır. Selenyum, vücutta az bulunan bir mineraldir. E vitamini ile birlikte çalıştığında vücutta antioksidan görevi görmektedir. Dolayısıyla insan hayatı için oldukça önem taşır. Kalp sağlığı başta olmak üzere kanser ve troid gibi hastalıklara karşı etkilidir.
ABD’de yapılan araştırmalara göre en iyi selenyum kaynağının tahıllar olduğu söylenmektedir. Bu minerali az tüketmek ya da gereğinden fazla tüketmek vücutta olumsuz etkiler yaratmakta ve çok ciddi hastalıklara neden olmaktadır. Eksikliği genelde gelişmekte olan ülkelerde yaygın olarak görülmektedir. Fakat sanayileşmiş ülkelerde de görülebilmektedir. Özellikle tek yönlü diyetlerde ve vejetaryen beslenme türünde rastlanmaktadır. Bu nedenle sağlık için yeterli ve dengeli bir beslenme düzeni oluşturulmalı mineraller gerektiği ölçüde tüketilmelidir.
Selenyum Eksikliği Nedir?
Metabolizmanın sağlıklı bir şekilde işlevlerini yerine getirmesinde, bağışıklık sisteminin artmasında ve vücudun bakterilere karşı savaşmasında kilit rol oynayan, insan vücudu için de son derece önemli olan minerallerden bir tanesidir. Bu nedenle eksikliği durumunda vücut bu işlevlerini yerine getirememekte ve çeşitli hastalıklar kendini göstermektedir. Selenyum eksikliği durumunda vücutta oluşan problemler kendini hemen belli etmekte ve kişiye sinyal vermektedir.
Kan testi yaptırılarak kolayca anlaşılabilen bir durumdur. Birçok yiyecek ve içeceğin içerisinde doğal olarak bulunmaktadır. Bu mineralin eksikliği durumunda selenyum açısından zengin olan yiyecek ve içeceklerin tüketilmesi ve vücuda doğal olarak alınması oldukça önem taşımaktadır.
Günlük Selenyum İhtiyacı
Sağlık uzmanları tarafından önerilen günlük alınması gereken miktar kişiden kişiye farklılık gösteren bir durumdur. Bu miktar yaşa göre belirlenmektedir.
- 1 ila 3 yaş arasındaki çocukların günlük alması gereken miktar 20 mikrogramdır.
- 4 ila 8 yaş arasındaki çocukların günlük alması gereken miktar 30 mg’dır.
- 9 ila 13 yaş arası çocukların günlük alması gereken miktar 40 mg’dır.
- 14 yaş ve üstü kişilerin alması gereken miktar 55 mg’dır.
- Hamilelik döneminde olan kadınlar günde 60 mg, emziklik döneminde olan kadınlar ise günlük olarak 70 mg selenyum almalıdır.
Selenyum Eksikliği Nedenleri Nelerdir?
Vücutta meydana gelen birçok durumdan dolayı yaşanabilmektedir. Özellikle tedavi noktasında kişide neden meydana geldiğini bilmek hayati önem taşımaktadır. Bu nedenle tanı koyulduktan sonra eksikliğin nedenleri araştırılmalıdır.
Kişiden kişiye değişiklik gösteren nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz;
- Besinlerin sindirimi veya emilimi ile ilgili sorunlar,
- Mide ve bağırsak sisteminde meydana gelen çeşitli hastalıklar emilimini zorlaştırmakta, dolayısıyla vücut yeterli miktarda alamadığında,
- Karaciğer, safra kesesi, pankreas ve böbrek hastalıklarında,
- Mide salgısını etkileyen patolojiler eksikliğinde,
- Sindirim sistemi ameliyatları geçirmiş olmak veya kronik alkolizm hastası olanlarda,
- Kullanılan mide iltihabı ilaçları, antibiyotikler, müshiller ve diüretikler de,
- AIDS ve Crohn hastalıkları bulunan kişilerde,
- Yetersiz ve hatalı beslenme selenyum eksikliği nedenleri arasında yer almaktadır.
Selenyum Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Vücutta kendini ilk başlarda küçük belirtiler ile göstermeye başlasa da ilerlediği durumlarda çok ciddi problemler oluşturarak göstermektedir. Bu nedenle vücutta meydana gelen küçük sorunlar ihmal edilmemeli ve mutlaka bir doktora başvurulmalıdır. Aşağıda verilen belirtilerden sadece bir tanesi görülebileceği gibi birkaçı aynı anda da görülebilmektedir.
- Erkeklerde ve kadınlardan kısırlık oluşması,
- Kas yapısında zayıflamaların meydana gelmesi,
- Sürekli yorgunluk hali,
- Vücudun belirli yerlerinde uyuşukluk oluşması,
- Zihin bulanıklığı,
- Saç dökülmesi,
- Kolesterol yüksekliği,
- Tırnaklarda beyazlama,
- Kalp fonksiyonlarının zayıflaması,
- Troid bezlerinin çalışmasında aksaklıklar meydana gelmesi,
- Ciltte solgun bir görünüm ve döküntü oluşması,
- Bağışıklık sisteminin zayıflaması ve sık hastalanma selenyum eksikliği belirtileri arasında yer almaktadır.
Selenyum Eksikliği Hangi Hastalıklara Yol Açar?
Birçok hastalığı da beraberinde getirmektedir. Bazı hastalıkların oluşumunda direkt olarak rol oynamaktadır. Ya da dolaylı yollardan da bazı hastalıkların oluşmasına neden olabilmektedir.
- Kan hastalıklarına,
- Ayrıca karaciğer nekrozu, katarakt oluşumu, pankreatik hasar, alkolik siroz, bacak ülserleri gibi hastalıklara,
- İlerleyen evrelerde Keshin-Beck denilen kronik bir kemik rahatsızlığına da neden olabilmektedir. Bu hastalık genel olarak selenyum açısından fakir coğrafyalarda ortaya çıkmaktadır.
- Kalp hastalıklarına, nörolojik hastalıklara ve dejeneratif rahatsızlıklara,
- Kanser riskinin artmasına,
- Bebeklerde ise iyot eksikliğine neden olmaktadır. Bu da troid yetersizliği de denilen kretinizm riskini artırmaktadır.
Selenyum Eksikliği Tedavisi
Tedavisine başlayabilmek için öncelikle kandaki ve alyuvarlardaki selenyum düzeyinin ölçülmesi ve bir tanı koyulması gerekmektedir. Sonrasında ise kişide sorunu meydana getiren nedenler araştırılmalı ve bu yönde bir tedavi yöntemi izlenmelidir. Nedeni tespit edilemeyen durumlarda daha detaylı tetkikler istenmektedir.
Genelde beraberinde E vitamini eksikliği de eşlik etmektedir. Bu nedenle diğer vitamin ve mineral eksikliklerine de bakılmalı ve eğer böyle bir durum saptanırsa beraber tedavi edilmelidir. Eğer yetersiz ya da hatalı beslenme durumundan kaynaklı ise, vücuda yeterli düzeyde girebilmesi için beslenme düzeni bu gereksinimler doğrultusunda düzenlenmektedir. Eğer beslenme düzeni ile giderilemeyecek bir durum söz konusu ise yani vücut ilerleyen evrelere geldi ise selenyum tabletleri ile desteklenir ya da damar yolu ile vücuda depolanır.
Kişide yaşın ilerlemesine bağlı olarak da düşebilmektedir. Bu durumda da yiyecek ve içecekler ile alımı yeterli olmamakta ve genellikle selenyum hapı önerilmektedir. Fakat kesinlikle doktor önerisi ile kullanılmalıdır. Çünkü bu süreçte hasta gözetim altında tutulmakta, gerektiğinde tedavi sonlandırılmaktadır.
Selenyum Fazlalığı Nedir?
Vücuda gereğinden fazla alınması durumunda oluşmaktadır. Bu duruma selenyum zehirlenmesi adı da verilmektedir. Eksikliği ne kadar zararlı ise fazlalığı da zararlı olan bir durumdur. Doğrudan kişinin sağlık durumunu olumsuz yönde etkilemekte ve bazı hastalıklara yol açmaktadır. Birçok nedenden dolayı meydana gelebilmektedir. Selenyum tozu solunması ya da aşırı miktarda selenyum hapı kullanılması en önemli nedenleri arasında yer almaktadır.
Selenyum Fazlalığı Belirtileri Nelerdir?
Yeterli ve dengeli beslenme düzeni olan kişilerin bu durum ile karşı karşıya kalmaları çok zordur. Eğer bunun yanı sıra selenyum takviyesi kullanıyorlar ise vücutta bazı belirtiler oluşmaktadır. Bu belirtiler daha da ilerleyen durumlarda ise ciddi hastalıkları beraberinde getirmektedir.
- Nefeste sarımsak kokusu duyulması,
- Yorgunluk hissi,
- Mide bulantısı ve kusma,
- İshal,
- Tırnak yapısında meydana gelen değişiklikler,
- Saç dökülmesi,
- Sinirsel problemler,
- Cilt hastalıkları,
- Solunum yolu düzensizlikleri,
- Sindirim sistemi rahatsızlıkları,
- Sürekli duygu değişimi belirtileri arasında yer almaktadır.
Selenyum Fazlalığı Hangi Hastalıklara Yol Açar?
Vücutta öncelikle küçük belirtiler görülmeye başlanmaktadır. Fakat erken tedavi edilmediği ve selenyum eksikliğinin daha da ilerlediği durumlarda çok ciddi hastalıklar kendini göstermekte ve hatta bu hastalıklar ölümle sonuçlanabilmektedir. Bu nedenle bu mineralin vücutta fazla olması da asla ihmal edilmemeli ve erken tedavi uygulanmaya başlanmalıdır.
- Karaciğer ve kalp dokusuna zarar vermekte hatta işlevlerini yerine getiremeyecek durumlara bile getirebilmektedir. Kısaca, karaciğer sirozu ve kalp yetmezliğine neden olmaktadır.
- Böbrek hastalıklarını meydana getirmektedir.
- Göz, burun ve solunum yolu hastalıkları ortaya çıkmaktadır.
- Saç ve tırnak kaybına neden olabilmektedir.
- Çocuklarda gelişim geriliğine neden olmaktadır.
- Zihinsel anlamda da geriliğe neden olmaktadır.
- Cilt hastalıklarına neden olmaktadır.
- Vücutta kötü huylu tümörlerin gelişmesine neden olmaktadır.
- Sigara kullanımı ile birleştiğinde kansere yol açmaktadır.
Selenyum İçeren Besinler Nelerdir?
Günlük olarak tüketilen yiyeceklerin çoğunda bulunan bir mineraldir. Hatta suda, havada ve toprakta dahi az miktarda bulunmaktadır.
Balık ve Deniz Ürünleri
Balıkta ve diğer deniz ürünleri içerisinde bol miktarda bulunmaktadır. Örneğin 85 gram sarı süzgeçli orkinos, 92 mcg içermektedir. Bu da onu selenyum açısından oldukça zengin bir besin yapmaktadır. Bunun yanı sıra sardalye, istiridye, pisi balığı, karides, somon ve yengeç de minerali açısından oldukça zengin deniz ürünleri arasındadır.
Jambon
Jambon, tuz içeriği açısından genelde uzak durulan bir besin olsa da selenyum açısından oldukça zengindir. 85 gram jambon içerisinde 42 mcg bulunmaktadır. Bu da günlük alımının %60’ını sağlamaktadır.
Dana Eti
100 gram dana eti içerisinde yaklaşık olarak 91 mcg selenyum bulunmaktadır. Bu nedenle dana eti hem iyi bir protein kaynağı hem de selenyum kaynağıdır. Ancak dana eti yüksek miktarda kolesterole sahip olduğu için fazla tüketimden kaçınılmalıdır.
Tavuk
Tavuk eti de zengin mineral içeren yiyecekler arasında yer almaktadır. 85 gram tavuk eti içerisinde 23 mcg selenyum minerali bulunmaktadır. Tavuk eti aynı zamanda protein, B6 vitamini ve fosfor kaynağıdır.
Yulaf
100 gram yulaf içerisinde 34 mcg selenyum minerali bulunmaktadır. Yulaf aynı zamanda magnezyum ve fosfor gibi mineraller açısından zengindir. Bu nedenle sağlık açısından tüketilmesi önerilen besinler arasındadır.
Yumurta
Yumurta tüm vitamin ve mineraller açısından zengin bir yiyecektir. Bir adet haşlanmış yumurta içerisinde 20 mcg selenyum minerali bulunmaktadır.
Peynir
Peynir, neredeyse her gün tercih edilen çok yönlü bir besin kaynağıdır. 100 gramlık bir porsiyon peynir, 15 mcg selenyum minerali içermektedir. Bu besin diğer vitamin ve mineraller açısında da oldukça zengindir.
Mantar
100 gram mantar içerisinde yaklaşık olarak 11 mcg selenyum minerali bulunmaktadır. Mantar aynı zamanda iyi bir demir, potasyum, C vitamini ve D vitamini kaynağıdır. Bu nedenle sağlık uzmanları tarafından da yeterli ölçüde tüketilmesi önerilmektedir.
Brezilya Cevizi
Selenyum minerali açısından en zengin yiyeceklerin başında gelen brezilya cevizi mutlaka listeye eklenmelidir. 1 avuç Brezilya cevizi içerisinde 607 mcg selenyum bulunmaktadır. Selenyum açısından çok zengin olduğundan çok fazla tüketilmesi fazlalığına neden olabildiği için kontrollü tüketmekte fayda vardır.
