Katalitik Konvertör Arızası Nasıl Giderilir?

Katalitik konvertörün görevi, egzozdan çıkan zararı olan egzoz gazlarını (emisyonları) zararsız hale dönüştürmektir. Katalitik konvertör, egzoz gazında bulunan ve zararı olan olan: yanmamış hidrokarbonları (HC), Karbonmonoksiti (CO), Nitro oksitleri (NOx) kimyasal reaksiyona sokarak zararsız hale getirir.
Egzoz emisyonlarının yasal düzenlemelerle sıkı bir halde takip edilmesiyle, araçlarda katalitik konvertörün kullanılması mecburi hale gelmiştir. Artık üretilen otomobiller belirli egzoz standartlarını karşılamak zorundadır, emisyon kontrollerinden geçemeyen otomobillerin trafiğe çıkışı yasaklanmıştır. Egzoz emisyon standartlarında, ülkelerin belirlediği yasal limit değerler yada avrupadaki benzer biçimde Euro normları (Euro 4, Euro 5, Euro 6 benzer biçimde) referans alınmaktadır.
Katalitik konvertör hem benzinli motorlarda (3 yollu), hem de dizel motorlarda (oksidasyon katalizörü) kullanılır.

Katalitik Konvertör Iyi mi Çalışır ? (Benzinli Motorlarda)

Günümüzde kullanılan katalitik konvertörler “Üç Yollu Katalitik Konvertör : TWC: Three-WaycatalyticConverters” tipidir. Üç değişik egzoz gazını birden zararsız hale çevirebilen katalitik konvertörlere üç yollu katalitik konvertör denir. Bunlar karbonmonoksit, hidrokarbonlar ve nitro oksitlerdir. (Nitro oksit ve azot oksit aynı şeydir. )

Üç kimyasal tepki şöyledir:

Ilkin nitro oksitlerden oksijen ayrışır (indirgeme reaksiyonu), böylece geriye N (azot zararsız) ve Oksijen (zararsız) kalır. Buradan açığa çıkan N (azot) atmosfere salınır, aslına bakarsan havanın %78’i azottur. Oksijen ise, sonraki reaksiyonlarda karbon monoksit ve hidrokarboları yakmak için kullanılır
. Zararı olan Azot oksitler (NOx) indirgenerek; zararsız Azot (N) ve Oksijene (O2) dönüşür. (İndirgenme) Karbon monoksit (CO) ve hidrokarbonların (HC) oksitlenmesi için lüzumlu olan Oksijen (O2), Azot oksitlerin (NOx) indirgenilmesi soncu oluşan oksijenden sağlanır. (Azot oksit = nitro oksit = nitrik asit)

*Nitro oksit (NOx) ——> Oksijene (O2) ve Nitrojen’e (N₂) dönüştürür.

Not: İndirgeme: Bir maddenin başka bir maddeye kimyasa tepki sonucu oksijen atomlarını vermesine, indirgeme denir. Burada Azot oksit (NOx), Azota indirgenmektedir, şu demek oluyor ki oksijen atomunu kaybetmektedir.
Katalitik konvertörün içinde fazlaca ufak deliklere haiz seramik bir petek yapı vardır, seramik peteğin üzerin katalizör elementlerle kaplıdır ve bu petek yapı yardımıyla, egzoz gazlarının katalizör elementlere temas yüzeyi arttırılmıştır. Katalitik konvertörün peteksi yapısı açılmış olsa, yüzey alanı olarak bir futbol sahası ebatlarına ulaşılabilir.
Katalitik konvertörün içinde, egzoz gazlarını kimyasal reaksiyona sokan katalizör elementler vardır, bunlar Platin, Paladyum, İridyum, Radyum’dur. Katalizör: Bir kimyasal reaksiyonu hızlandıran ve kendisi kimyasal yapısı değişmeyen maddelere denir.
Katalitik konvertörler soğukken çalışamazlar, içindeki kimyasal elementler yüksek sıcaklıklarda etken olabilmekte ve görevlerini yapabilmektedir. Bu sebeple, acele ısınsın diye konvertörler motora daha yakın konuma takılır. Katalitik konvertör emek harcama sıcaklığı: 400 ⁰C – 500 ⁰C’dir.
Ek olarak kurşunlu benzin kullanılması yasaktır. Kurşunsuz yakıt kullanılmalıdır, kurşun yüzeye yapışır ve delikleri tıkar.

Katalitik Konvertör Emek harcama Verimi

Üç yollu katalitik konvertörde, zararı olan gazların dönüştürülebilmesi için; motorun lambda=1 değerinde (stokiyometrik oran) yada bu değere yakın olarak emek vermesi gerekir. Lambda=1 olduğunda, katalitik konvertörün emek harcama verimi maksimum olur. Bu sebeple katalitik konvertörün girişine, egzozdaki oksijen oranını ölçen bir oksijen sensörü yerleştirilmiştir. Oksijen sensörü, egzozdaki oksijen oranını algıllayıp ECU’ye bildirir, ECU enjeksiyon sistemini kumanda ederek hava-yakıt karışım oranının ayarlanmasını sağlar.
Katalitik konvertörler, karbonmonoksik, hidrokarbon ve nitro oksitleri (azotoksitleri) % 90 oranında, zararsız olan nitrojene (N2) , suya (H2O) ve karbon dioksite dönüştürür. Egzoz hattında bulunan lamda (oksijen) sensörleri yardımıyla, egzoz gazındaki oksijen miktarı devamlı takip edilir (buna kapalı dönem emek harcama denir). Egzozdaki bu oksijen miktarının takip edilmesiyle, hava yakıt oranı ECU tarafınca devamlı ideal hava-yakıt oranına (14,7hava/1yakıt) yakın aralıkta tutulur, bu işlem alınan hava (gaz kelebeği) ve yakıt enjeksiyonunun (enjektör) ayarlanmasıyla sağlanır, böylece katalitik konvertörün verimi maksimum olur. Katalitik konvertörden önceki birinci lambda (oksijen) sensörü, hava yakıt oranını lambda=1 ve yakın değerlere getirir. Böylece katalitik konvertör verimi maksimum olur. Katalitik konvertörden sonraki ikinci lambda (oksijen) sensörü ise, katalitik konvertörün emek harcama verimini denetler..

Katalitik Konvertör Arızası Iyi mi Anlaşılır ? Arıza Emareleri Nedir ?

Arıza lambasının yanması, fena koku, motor performansının azalması (çekişin düşmesi), fena motor devirlenmesi, yüksek egzoz emisyon değerleri, fazla yakıt tüketimi benzer biçimde emareler; katalizörün arızalı olduğuna işaret eder.
Katalitik konvertörün emek vermesi, lamda (oksijen) sensörünün sinyalleriyle denetim edilir. Lamda sensörü, egzoz gazının içinde bulunan oksijen miktarını algılayarak bir elektrik sinyali olarak ECU’ye bildirir.
Yeni nesil araçlarda iki tane lamda sensörü bulunmaktadır. Katalitik konvertörün hem önünde (girişinde) hem arkasında (çıkışında), birer tane tane lamda sensörü kullanılmaktadır.
Egzoz hattında iki tane oksijen (lambda) sensörü bulunur.
Katalitik konvertörden önceki 1. sensör; hava yakıt karışımının ayarlanmasını, motorun çalışmasının düzenlenmesini sağlar.
Katalitik konvertörden sonraki 2. sensör ise, katalitik konvertörün çalışmasını denetler. Konvertörün muntazam çalışıp çalışmadığını, zararı olan gazları zararsız hale dönüştürüp dönüştüremediği denetim eder ve ECU’ye bildirir. Bu sensörün lambda kıymet aralığı daha azdır. Bu sensör kaynaklı bir hata kodu alınırsa; katalitik konvertör arızalı olabilir.
Katalitik konvertör arızalandığında, sarı renkli motor arıza lambası (check engine) yada ayrı yanacaktır. Konvertörün arızalı olduğu bilgisi, lamda sensörü yardımıyla anlaşılır.

Katalitik konvertörde görülen en yaygın arızalar: tıkanma-dolma, seramik petek yapıdaki etkin maddelerin erimesi ve hususi durumunu kaybetmesi yada seramik petek yapının beden içinde kırılmasıdır.
Katalitik konvertörün içindeki petek yapı kırıldığında, motorun altından tıkır tıkır titreşimli sesler gelir. Bu durumda konvertör değiştirilmelidir. Kırılan parçalar egzoz borusunu tıkayabilir, egzoz gazı geri tazyik miktarını arttırır ve motor çekişi düşerken, yakıt sarfiyatı artar. Düzgüsel sıhhatli çalışan bir motorda katalitik konvertör tıkanmaz ve kirlenmez.

Katalitik Konvertör Tıkanmasının Sebepleri Nedir ?

Eğer motorunuz yağ yakıyorsa, katalitik konvertör tıkanacak ve arızalanacaktır. Motorun mavi duman atması, yağ yaktığına işarettir. Motorun yağ yakmasının sebebi ise, piston segmanlarından, supap yuva ve yataklarından, supap yağ keçelerinden yanma odasına yağ kaçağı olması olabilir.
Ek olarak supapların aşınması, supapların yanması, supap ayarının bozuk olması, şu demek oluyor ki supapların tam olarak kapanmıyor ve kompresyon kaçırıyor oluşu da, motorun yağ yakmasına (yağ eksiltmesine), egzoza yanmamış hidrokarbon ve motor yağının geçmesine sebep olabilir. Bu durumda katalitik konvertör kirlenip tıkanabilir.
Benzin ve motor yağından meydana gelen ve katalitik konvertörü tıkayan başlıca maddeler: kurşun (kurşunlu benzin bu yüzden kaldırıldı), sülfür manganez, silikon ve fosfordur. Bu sebeple kaliteli yakıt ve motor yağı kullanmak önemlidir.
Motoru uzun soluklu yüksek devirlerde çalıştırmak, egzoz gazı sıcaklığını aşırı yükselteceğinden, katalitik konvertörün seramik peteklerinde bulunan katalizör malzemenin erişmesine sebep olacağından, katalitik konvertörün bozulmasına yol açabilir.
Bozuk ya da yanlış bujinin kullanılması, yanma standardını bozacağından, katalitik konvertörün tıkanmasına sebep olabilir.
Motorun fazla varlıklı karışımla emek vermesi da yanmamış yakıtın egzoza karışmasına sebep olacağından, katalitik konvertörde aşırı ısı artışına ve arızaya sebep olabilir.
Lamda sensörünün arızalı olması, hava-yakıt karışımının doğru ayarlanamamasına, netice olarak fena yanmaya ve fazla hidrokarbon salınımına sebep olacağından, katalitik konvertör tıkanmasına sebep olabilir.

Katalitik Konvertör Tutarları

Katalitik konvertör tutarları marka ve modele bakılırsa değişmektedir. Yetkili serviste orjinal katalitik konvertör tutarları oldukça yüksektir. Bununla birlikte üçte bir fiyatına fakat kısa ömürlü yan endüstri konvertörler bulmak mümkündür.