İki ana türe sahip olan vitaminin, K1 vitamini ıspanak gibi yeşil yapraklı sebzelerden elde edilirken, K2 vitamini de bağırsak kanalında üretilir. İkisi de benzer şekilde çalışır. Kanın daha iyi pıhtılaşmasını sağlayan koagülasyonda önemli rol oynar. Kan pıhtılaşması, vücudun iç ve dış kısmında fazla kanama olmamasını sağlayan bir görev üstlenir. Vücut kan pıhtılaşmasında, protein üretmesi için K vitaminine ihtiyaç duyar.
Bilim adamları yaptıkları araştırmada, kemik büyümesine yardımcı olduğunu söylemektedir. Yetişkinlerde nadir görülen bir durumdur. Yenilen birçok gıdanın içerisinde K1 vitamini vardır ve K2 vitaminini vücut kendi üretir. K vitamini eksikliği ise genelde bebeklerde görülür.
K Vitamini Eksikliği Nedir?
Yağda çözünen bir bileşiktir. K vitaminine bağlı birçok protein vardır. Kemik gelişimi, kardiyovasküler, pıhtılaşma gibi sağlık ile ilgili birçok şey K vitaminine bağlıdır. Eksikliğinde birçok sağlık sorunu görülebilir. Bunlar genel olarak, zayıf kemik gelişimi, şiddetli kanamalar, osteoporoz ve artmış kardiyovasküler hastalıklardır. Ulusal Bilim Akademisi Gıda ve Beslenme kurumuna göre, sağlıklı yetişkinlerin ihtiyacı olan K vitamini 120 ve 90 ug/gün’dür.
Günlük K Vitamini İhtiyacı
- 0-6 ay için; 2 mcg.
- 7-12 ay için; 2,5 mcg.
- 1-2 yaş için; 30 mcg.
- 4-8 yaş için; 55 mcg.
- 9-13 yaş için; 60 mcg.
- 14-18 yaş için; 75 mcg.
- 19 yaş ve üzeri için; 90 mcg.
K Vitamini Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?
En Önemli Belirtisi
K Vitamini eksikliğinin en önemli belirtisi aşırı kanamadır. Kesilmiş yada hasar almış bölge dışında da meydana gelebilir.
Kanama dışındaki belirtileri;
- Deride çabuk çürüme,
- Tırnak altlarında küçük kan pıhtılaşması,
- Vücut içerisinde, bazı bölgeleri kaplayan mukozalarda kanama,
- Koyu siyah dışkı,
- Dışkıda görünen bir miktar kan.
Bebeklerde Belirtileri
Bebeklerde eksikliği doktor kontrolünde belli olur. Bu belirtiler ise;
- Kordonun çıktığı bölgede kanama,
- Cilt, burun ya da gastrointestinal sisteminde kanama,
- Sünnetli bebek ise, peniste kanama,
- Beyinde aşırı hayati tehlike içeren kanama.
K Vitamini Eksikliği Teşhisi
Öncelik yapmanız gereken, eksikliğini doktor kontrolü altında ölçtürmeniz gerekir. Eksikliğinden dolayı riski olan kişiler genellikle;
- Antikoagülen alan,
- Antibiyotik alan,
- Yağ emilimi sorunu olan kişiler.
Doktorunuz eksikliğiniz olup olmadığını görmek için size protrombin zaman (pt) testi olarak bilinen, koagülasyon testi yapar. Bu test kan pıhtılaşmasının ne kadar sürdüğünü ölçen kan testidir. Doktor yada hemşire sizden bir iğne yardımı ile kan alarak, sonrasında nasıl tepki sergilediğini görmek için numune kimyasallar ekler. Kanın pıhtılaşma süresi 11 ile 13,5 saniyedir. Kanın pıhtılaşmasının süresi daha uzun sürerse, eksikliğinin teşhisi konur.
K Vitamini Eksikliği Nedenleri Nelerdir?
- Antibiyotik alıyor ise,
- Kanı incelten warfarin türünde kumarin antikoagülanları alıyor ise,
- Vücudun düzenli çalışmasını sağlayan yağ emilimine neden olan yağları almıyor ise,
- K vitamini içeren besinleri tüketmiyor ise,
Kanın pıhtılaşmasını sağlayan proteinlerin üretimine kumarin antikoagülanlar müdahale eder. Alınan bazı antibiyotikler vücudun K vitaminini üretmesini engeller.
- Kistik fibroz,
- Çölyak hastalığı,
- Safra da ya da bağırsaklar da bozukluk.
- Anne sütünde K vitamininin düşük olması,
- Anne plasentasından K vitamininin bebeğe geçmemesi,
- Bebeğin karaciğerinin K vitaminini verimli kullanamaması,
- Yenidoğan bebeklerin K2 vitaminini kendi başına üretememeleri.
Yenidoğan bebeklerde eksikliği, kalıtsal kombine vitamin K bağımlı pıhtılaşma faktörleri eksikliğinde, yeterli K vitamini alamamak yada kronik hastalıklar sebebi ile ilgili olabilir.
Yenidoğan bebeklerde az olması normaldir. İlk belirtiler 2. yada 3. günde kanama bozukluğu şeklinde görülür. Kanamaya neden olan sepsisin ile birlikte, insidans %62 oranında olduğunda bebeklerde ölüm riski 600/100.000 olur. K vitamini az olan bebeklerde 100.000 doğumda, 4.4 ile 72 bebekte görülmektedir. Emzirilen bebeklerde riski daha fazla görülür.
K vitamini eksikliği olan VKCFD dünya genelinde 30’dan az vakada görülmektedir. Bu eksiklik kadın ve erkekleri eşit şekilde etkilemektedir. Sağlıklı yetişkinlerde %8 oranında eksikliği olabilir. Aynı zamanda, klinik amaçla kanamaya neden olması da sık rastlanan bir durum değildir.
Yağda çözünen 2-metil-l, 4-naftokinon grubu K vitaminidir. İki ana formda bulunur, üçüncü pozisyonda ise değişken bir alkil sübstitüenti vardır. K1, K2 ve glikoz-6-fosfat dehidrojenaz eksikliği olan bebeklerde, toksisite olasılığı nedeni ile kullanımı, sentetik K3 ile değiştirilir. K1 vitamini genel olarak, yeşil yapraklı sebzelerden elde edilir. K2 vitamini kaynağı ise bağırsak florası ve fermente besinlerdir.
K1 ve K2 vitaminlerinin vücutta farklı dağılımları vardır. İki vitamininde enzim aktivitesi üzerinde farklı etkileri vardır. K1 vitamini, insan beslenmesinde ana kaynaktır.
K Vitamini Eksikliği Tedavisi
K1 vitamini olan ilaç fitoadionu, K vitamini tedavisidir. Genel olarak doktorlar tarafından oral olarak reçete edilir. İstenirse doktorlar deri altına enjekte edebilir. Yetişkin kişiler için ihtiyaç olan doz, 1 ile 25 mg arasındadır. Genellikle pıhtılaşma önleyici ilaç kullanan kişilerde daha az dozaj kullanılır. Bu dozaj 1 ile 10 mg arasındadır.
Amerikan Pediatri Akademisi, bebek ve yenidoğanlarda sadece 0,5 ile 1 mg K1 vitamini çekmeyi önerir. Fakat anne antikoagülen ilaçlar kullanıyorsa dozaj daha da yükselebilir.
Yenidoğan Profilaksi İçin Tedavi Yöntemi
Doğum olduktan sonra 1 saat içerisinde enjeksiyon ile verilen K1 vitaminidir. Alternatif olarak, oral yoldan doğumda 4-6 gün yada 4-6 haftalar da 2 mg K1 verilir. Diğer bir oral uygulama da doğumda 2 mg K1 vitamini ve sonrasında 3 ay boyunca haftalık olarak 1 mg doz alımdır. Genelde intramüsküler enjeksiyon tercih edilmektedir.
VKDB İçin Tedavi Yöntemi
K1 vitamini yavaş intravenöz yada subkutan infüzyon ile 1 ile 2 mg arasındadır. Şiddetli kanamalar için 10-15 mg dozajında donmuş plazma gerekir.
Malabsorpsiyona Bağlı K Vitamini Eksikliği Halinde Tedavi Yöntemi
Malabsorpsiyon hastalığına bağlı günlük alınması gerekilen K1 vitamini oral doz 0,1 ile 15 mg arasındadır.
VKCFD İçin Tedavi Yöntemi
İntravenöz infüzyon yolu ile alınması gereken oral doz 10 mg K1 vitaminidir. Hafta da 2 yada 3 kez tekrarlanır. Ameliyat sırasında yada şiddetli kanama durumlarında 15-20 ml taze donmuş plazma gerekebilir.
Yetişkinlerde Beslenme Yetersizliği için Tedavi Yöntemi
Yetişkin erkek ve kadınlar da sırası ile en az 120 ve 90 ug oral takviye ile alınmalıdır.
K Vitamini Eksikliği Nasıl Önlenir?
Her gün tüketmeniz gereken K vitamini takviyesi yoktur. Fakat beslenme uzmanları günlük alınması gereken miktarın erkekler için 120 mcg, kadınlar için ise 90 mgc önerir. Yeşil yapraklı sebzeler K vitamini açısından zengindir ve bir porsiyon günlük ihtiyacınızı karşılar.
Doğumda K vitamini artması, bebeklerde sorunları önler. Yağ emilimi sorunu olan kişiler, doktorları ile takviye almak için görüşmelidir. Aynı durum warfarin ve antikoagülen alan kişiler içinde geçerlidir.
K Vitamini Hangi Hastalıklardan Korur?
- Kemik erimesi,
- Prostat kanseri,
- Kalp ve damar hastalıkları,
- Damar sertliği,
- Alzheimer,
- Karaciğer kanser,
- Kemik hastalıkları,
- Eklem kireçlenmeleri.
K Vitamini Eksikliği Hangi Hastalıklara Yol Açar?
Eksikliği nadir görülen bir durum olsa da eksikliğinin olması halinde birçok hastalığa sebep olabilir.
Hastalıklar
- Kanser,
- Kemik erimesi,
- Kalp ve damar hastalıkları,
- Aşırı normal kanama ve regl kanaması,
- Normalden erken yaşlanma,
- Dünyaya gelmeyen bebekte doğum kusurları,
- Kemik sağlığı problemleri,
- Bebeklerde beyin kanaması.
Uzun Vadeli K Vitamini Eksikliği
Yetişkinlerde tedavi edilmez ise, aşırı kanamaya neden olarak tehlikeli durum ile karşılaşılabilir. Fakat hemen hemen her durumda eksikliğinin tedavisi mümkündür. VKDB hızlı şekilde teşhis konularak, bebeklerde tedavi edilir. Ayrıca kafa içi kanamalar çok uzun sürer yada tedavi edilmez ise, beyin hasarı gerçekleşerek, ölüm meydana gelir.
K Vitamini Fazlalığı Nedir?
K1, K2 ve K3 olarak üç gruba ayrılır. K1 ve K2 vitamin fazlalığı mümkün değildir fakat K3 vitamin fazlalığı zehirli etkiye yol açmaktadır.
- İlk K vitamini türü filokinan yada Phytonadionedır. K1 adı ile geçer. Yapılan araştırmalarda K1 vitamininin önerilen dozun üzerinde alınmasının herhangi bir zehirlenmeye neden olmadığını göstermiştir.
- Menakinon ikinci K vitamini türüdür. K2 adı ile geçer. Bağırsaklardaki faydalı bakteriler tarafından üretilir. Zararlı miktarda üretimi söz konusu olamaz.
- Son üçüncü K vitamini türü ise menadiondur. K3 adı ile geçer. Sentetik yollar ile alınır. Hazır mama tüketen bebekler de zehirlenmelere yol açar. Bu nedenle asla takviye olarak önerilmez.
- Son ve önemli olan ise, warfarin gibi kan ilacı kullanan kişilerin K vitamini alımına dikkat etmeleri gerekmektedir. Normal yetişkin bireylerde sorun olmasa da bu ilaçları kullanan kişilerde etkileşim söz konusu olabilir.
K Vitamini Fazlalığı Belirtileri Nelerdir?
Doğal K vitaminleri yüksek dozda alınsa da zehirlenme gibi etkiler meydana getirmez. Fakat günlük 500 mg üzerinde alındığı zaman, birtakım alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Döküntü, kaşıntı yada kızarıklık olabilir. Bunların dışında fazlalığının belirtileri şu şekildedir;
- Yenidoğan bebeklerde sarılık,
- Hemolitik anemi (kansızlığın bir türü),
- Kanda bilirubin yükselmesi,
- Kan inceltici ilaç kullanan kişilerde gereken etkiyi göstermemesi.
K Vitamini
K1 ve K2 vitaminleri oral olarak tüketildiği zaman herhangi bir zehirlenmeye yol açmamaktadır. Fakat zehirlenmelere takviye yolu ile kullanılan, suda çözünen K3 vitamini neden olabilir. Eksikliğinde K3 vitamini alınması asla önerilmemektedir.
- Vücuttaki çok fazla K vitamini kan şekerini düşürebilir. Diyabet hastalığınız var ise, K vitamini takviyesi almak için doktorunuza başvurmalısınız.
- Warfarin ve antikoagülanlar ile birlikte K vitamini almamalısınız. Warfarin kanın pıhtılaşmasını yavaşlatmak amacı ile kullanılırken, K vitamini kanın pıhtılaşmasını sağlar. Her ikisininde büyük etkileşimi vardır. Bu nedenle birlikte kullanıldıklarında kanama riskinizi arttırabilir.
- Karaciğer hastalığınız var ise, K vitamini almamalısınız. Karaciğer hastalığının neden olduğu kan pıhtılaşmasının tedavisinde kullanılmaz. Bu durum sizi daha kötü olmanızı sağlar.
- Böbrek hastalarının aşırı K vitamini almaktan kaçınmaları gerekmektedir. Diyaliz tedavisi alanlar için zararlı yan etkilere sahiptir.
