Vücudun normal işlevlerini yerine getirebilmesi için oldukça önemli minerallerden bir tanesidir. Ayrıca kalsiyumdan sonra vücutta en çok bulunan ikinci mineral olmakla birlikte birçok besin içerisinde de doğal olarak bulunmaktadır. Bu mineralin vücutta bir çok işlevi bulunmaktadır. Vücuttaki kemikleri ve dişleri oluşturmak, doku ve hücreleri onarmak, enerji üretmek, kas ve sinir fonksiyonunu düzenlemek işlevlerinden bazılarıdır. Vücutta çok yüksek ya da eksik bulunması durumunda hastalıklar meydana gelmektedir. Kalp hastalıkları, eklem ağrıları ve yorgunluk hissi gibi problemlerin başlıca nedeni fosfor eksikliğidir.
Fosfor Eksikliği Nedir?
Vücutta birçok fonksiyonu olan ve sağlık açısından çok önemli bir mineraldir. Bir insan vücudunda yaklaşık olarak 0,5 kg fosfor bulunmaktadır. Yeterli ve dengeli beslenmeyen kişilerde ise daha az bulunmakta ve fosfor eksikliği tanısı konulmaktadır. Bu mineralin eksikliği durumunda vücutta en çok olumsuz etkilenen yerler kemikler ve dişlerdir. Bu nedenle özellikle çocuklar ve yaşlılar beslenme düzenine özen göstermelidir. Genel olarak yağların, proteinlerin ve şekerlerin içerisinde yer almaktadır.
Günlük tükettiğimiz besinlerin çoğunda bulunan bu mineral vücutta eksik bulunduğunda bir çok hastalığa ve anormal vücut işleyişine neden olmaktadır. Eksikliği kan testi ile ortaya çıkmaktadır. Bu sorun birçok nedene dayalı olarak ortaya çıkabilmektedir. Fakat en önemli nedeni beslenme düzeninin bozuk olmasıdır. Fosfor eksikliği tanısı konulduktan sonra kısa bir süre içinde tedavisi yapılmalıdır. Sağlık uzmanları tarafından en iyi tedavi yönteminin gıda alımı olduğu belirtilmektedir.
Günlük Fosfor İhtiyacı
Besinlerden doğal olarak vücuda alınan fosforun %70’i bağırsaklar tarafından emilmekte ve sonrasında ise kemiklere depo edilmektedir. Vücudun ihtiyaç duyduğu miktar yaşa ve cinsiyete göre değişiklikler göstermektedir. Fakat diğer mineraller ile kıyasladığında vücudun ihtiyacı daha fazladır.
- 0-6 aylık bebekler günlük 100 mg.
- 7-12 aylık bebekler günlük 275 mg.
- 1-3 yaş arası çocuklar günlük 380- 460 mg.
- 4-8 yaş arası çocuklar günlük 405- 500 mg.
- 9-18 yaş arası çocuklar günlük 1055- 1250 mg.
- 19-70 yaş arası kişiler günlük 580- 700 mg.
Gebelerde
- 18 yaşından küçük gebeler günlük olarak 1055-1250 mg.
- 19-50 yaş arası gebeler günlük olarak 580-700 mg.
Emzirenlerde
- 18 yaşından küçük kişiler günlük olarak 1055 mg.
- 19-50 yaş arası kişiler günlük olarak 580- 700 mg.
Fosfor Eksikliği Nedenleri Nelerdir?
Vücutta gerektiği kadar bulunmaması durumu bir çok nedene bağlı olarak ortaya çıkabilen bir durumdur. Yeterli düzeyde alınmıyor ya da bazı nedenlerden dolayı emilimi sağlanmıyor demektir.
Yetersiz Beslenme
Nadir görülen bir durumdur. Kişi beslenme düzeninde yeterince vücuduna alamıyor ise vücut kan dolaşımında bulunan fosforu tekrar emerek kullanmaktadır. Bu durum da fosfor eksikliğine neden olmaktadır. Ayrıca vücutta D vitamini ile birlikte çalıştığından dolayı, vücutta D vitamini eksikliği de mineralin emilimini zorlaştıran bir durumdur. Bu nedenle yeterli ve dengeli bir beslenme düzeni sağlık için olmazsa olmaz bir kuraldır.
Diyabet ( Şeker Hastalığı)
Şeker hastalığına sahip olan kişilerde genellikle görülmektedir. Diyabet sonucu kanda asit birikimi sorunu yaşanmaktadır. Bu da fosfor eksikliğine neden olan bir durumdur.
Alkol Bağımlılığı
Alkol bağımlılığı yetersiz ve düzensiz beslenmeye neden olan bir durumdur. Alkolizm sonucunda kişi yeterli vitamin ve mineralleri vücuduna alamamaktadır.Bu nedenle fosfor eksikliği sorunu yaşayan kişiler kesinlikle alkolden uzak durmalıdır.
Anoreksiya
Anoreksiya bir yeme bozukluğu tedavisidir. Yeme bozukluğu nedeni ile tedavi uygulanan kişiler, kalori açısından yüksek, fosfor açısından ise düşük seviyede besinler ile tedavi edildiğinden dolayı ortaya çıkabilmektedir.
Kalıtsal Bozukluklar
Vücutta fosfor depolanmasını engelleyen bazı kalıtsal bozukluklar bulunmaktadır. Genel olarak kalıtsal bozukluklar ya vücuttan idrar yolu ile fazla atılmasını sağlamakta ya da vücutta emilimini engellemektedir. Bu nedenle kalıtsal bozukluk bulunan kişilerde görülebilmektedir.
Fosfor Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Hipofosfatemi olarak da adlandırılmaktadır. Kişi günlük yaşamında vücuduna yeteri kadar fosfor alımı sağlayamaz ise metabolizmasında çeşitli hastalıklar oluşabilmektedir. Bu durum ile vücut bazı mesajlar göndererek birçok belirti meydana gelebilmektedir.
- Vücudun belirli yerlerinde karıncalanma ve uyuşma meydana gelmektedir.
- Sinir sistemi bozuklukları ve öfke kontrolünü sağlayamama durumu ortaya çıkmaktadır.
- %90’ı kemiklerde ve kaslarda bulunmaktadır. Bu nedenle en çok kaslar ve kemikler etkilenir. Kaslarda zayıflama ve kemiklerde güçsüzlük en sık rastlanan belirtiler arasındadır.
- Dişlerde gelişim bozukluğuna neden olmaktadır. Dolayısıyla dişlerde çürüme ve hızlı diş kaybı sorunları belirtileri arasındadır.
- Halsizlik, bitkinlik ve sürekli uyku hali kendini göstermektedir.
- Cilt üzerinde solgunluk ve çeşitli sorunlar görülmektedir.
- İştahsızlık, kilo kaybı ve ruhsal bunalımlar belirtileri arasındadır.
- Nefes alırken sorun yaşama, çabuk sinirlenme ve stres oluşmaktadır.
- Çocuklarda raşitizm hastalığı ve yetişkinlerde ise osteomalasi hastalığı belirtilerindendir.
- Vücudun belirli yerlerinde titreme görülmekte ve vücut dayanıklılığında azalma meydana gelmektedir.
Fosfor Eksikliği Hangi Hastalıklara Yol Açar?
Vücutta bir çok faydalı işlevi bulunmaktadır. Dolayısıyla bu mineralin eksikliği birçok hastalığı da beraberinde getirmektedir.
- Anksiyete (kaygı, bunalım, sıkıntı),
- Kemik problemleri ve diş zayıflıkları,
- Çocuklarda raşitizm hastalığı,
- Ağır böbrek hastalıkları,
- Kalp krizi,
- Diyabet,
- Yorgunluk,
- Sürekli uyku hali,
- Düzensiz nefes alma,
- Sinirlilik ve öfke kontrolü sağlayamama,
- Deri hassasiyeti,
- İştah kaybı,
- Titreme,
- Kilo değişiklikler, endişe,
- Depresyon.
Fosfor Eksikliği Tedavisi
Tedavisinde öncelikle hastaya erken tanı koymak oldukça önemlidir. Tanısı kan testi yapılarak konulabilir. Tedavi yönteminde eğer hastanın durumu ilerlememiş ise öncelikle doğal yollar ile vücuda yeterli düzeyde fosfor alımı sağlanmalıdır. Birçok yiyecek ve içecekte doğal olarak bulunmaktadır.
Sağlık uzmanları öncelikle bir diyet listesi hazırlamakta ve hastanın bu diyet listesini yerine getirmesini istemektedir. Ayrıca tedavi öncesinde eksikliğin neden ortaya çıktığı iyice araştırılmalıdır. Eğer alkolizm ya da stresten dolayı vücutta görülüyor ise kişi alkolden uzak durmalı ve stres yaptığı durumlardan kaçınmalıdır.
Vücutta ilerleyen evrelere gelmiş ise mutlaka doktor kontrolü altında tedavi edilmesi gerekir. Bu durumda genellikle uygulanan tedavi yöntemi fosfor minerali bulunan vitamin ilaçlarıdır. Daha da ilerleyen aşamalarda hastaya damar yolu ile direkt olarak fosfor verilmektedir. Bu süreç içerisinde hasta gözetim altıda tutulmalı ve kan değerleri sürekli kontrol edilmelidir. Bu sorun asla hafife alınmamalı ve belirtileri vücutta kendini gösterir göstermez mutlaka bir doktora başvurulmalıdır.
Fosfor Fazlalığı Nedir?
Vücutta olması gerekenden daha fazla bulunması durumunda ortaya çıkmaktadır. Vücutta fazla olması durumuna hiperfosfatemi adı da verilmektedir. Eksikliği gibi fosfor fazlalığı da sağlık sorunlarına yol açan bir durumdur. Bu nedenle yeterli ve dengeli beslenmek vitamin ve mineralleri gerektiği ölçüde vücuda almak oldukça önem taşımaktadır.
Fazla olması durumunda belirli tedavi yöntemleri uygulanmakta ve bu sorun giderilmektedir. Kan testi ile tanı konulmaktadır. Bu nedenle vücutta belirtileri görülmeye başlandığı anda mutlaka bir doktora başvurulmalı ve tedaviye erken başlanmalıdır. Çünkü ilerleyen evreleri daha ciddi ve kalıcı hasara neden olabilmektedir. Özellikle çocukların kas ve kemik gelişimi için çok önemli bir mineraldir. Ayrıca dişlerin daha sağlıklı çıkmasını sağlamakta ve erken çürümesini engellemektedir. Dolayısıyla sorunun yaşamamak için sağlıklı beslenmeye ve fosfor içeren gıdaları çok fazla tüketmemeye özen göstermeliyiz.
Fosfor Fazlalığı Belirtileri Nelerdir?
Eksikliğinde olduğu gibi fosfor fazlalığı durumunda da vücut bazı sinyaller vermektedir. Vücudun kas ve kemik sisteminde bozulmalar meydana gelmekte ve bu ilk başlarda küçük belirtiler ile kendini göstermektedir. Bu sorunun daha fazla ilerlemeden tedavi edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle aşağıda verilen belirtiler görüldüğünde zaman kaybedilmemeli ve bir doktora başvurulmalıdır.
- Vücutta hormonal dengesizlikler meydana gelir.
- Kemik ve diş hastalıklara ortaya çıkar.
- D vitamini fazlalığı oluşur.
- Sindirim sisteminde bozulmalar meydana gelir.
- Böbrek işlevlerinde bozulmalar görülebilir.
- Troid bezi işlevlerini tam olarak yerine getiremez.
- Damar sertleşmesine neden olur.
- Kanda fosfat taşı oluşmakta ve bu da kalp krizine sebebiyet vermektedir.
Fosfor Fazlalığı Hangi Hastalıklara Yol Açar?
Küçük belirtiler ile kendini gösterse de ilerlediği zaman çok ciddi rahatsızlıklara neden olabilmekte hatta tedavi edilmediğinde ölümle bile sonuçlanabilmektedir.
- Böbrek yetmezliği,
- Böbrek fonksiyonlarının bozulması,
- Kalp krizi,
- Felç,
- Hiperparatiroidizm,
- Damar sertliği,
- Karaciğer hastalıkları,
- İltihaplı hastalıklar,
- Troid bezi hastalıkları,
- Kemiklerde ve kaslarda güçsüzlük,
- Bilişsel gerileme.
Fosfor İçeren Besinler Nelerdir?
Hayvansal ve bitkisel birçok gıda içerisinde bulunmaktadır.
Balık Grubu
- 100 gram balık ununda 3100 mg.
- 100 gram havyarda 355 mg.
- 100 gram uskumruda 274 mg.
- 100 gram kılıç balığında 258 mg.
- 100 gram alabalıkta 238 mg.
Et Grubu
- 100 gram dana karaciğerinde 332 mg.
- 100 gram beyinde 312 mg.
- 100 gram orta yağlı dana etinde 193 mg.
- 100 gram tavuk etinde 160 mg.
- 100 gram orta yağlı koyun etinde 147 mg.
Kuru baklagiller ve Kuru yemişler
- 100 gram kabak çekirdeğinde 1144 mg.
- 100 gram ayçiçeği çekirdeğinde 837 mg.
- 100 gram çam fıstığında 604 mg.
- 100 gram barbunyada 457 mg.
- 100 gram kuru fasulyede 425 mg.
- 100 gram nohutta 331 mg.
Meyve Sebze Grubu
- 100 gram kuru kayısıda 108 mg.
- 100 gram muzda 26 mg.
- 100 gram üzümde 20 mg.
- 100 gram şeftalide 19 mg.
- 100 gram kuru bamyada 377 mg.
- 100 gram sarımsakta 202 mg.
- 100 gram enginarda 176 mg.
- 100 gram soğanda 36 mg.
Süt ve Süt Ürünleri
- 100 gram kaşar peynirde 563 mg.
- 100 gram beyaz peynirde 300 mg.
- 100 gram koyun sütünde 158 mg.
- 100 gram inek sütünde 95 mg.
