Çinko Eksikliği Belirtileri ve Tedavisi

Çinko eksikliği, sağlık yönünden olumsuz etkileri bulunan ve bazı hastalıklara neden olan bir durumdur. Vücutta 2 ila 3 gram arasında bulunmaktadır. Gözlerde, böbreklerde, karaciğerde ve kaslarda daha çok bulunan çinko miktarı cinsiyete ve yaşa göre değişiklik gösterebilmektedir. Herkesin günlük alması gereken çinko miktarı karşılanamadığı durumlarda eksikliği meydana gelmektedir.

Vücutta birçok enzimin ve hormonun üretimini sağlayan çinko, insan sağlığı için önemli bir yere sahiptir. Bağışıklık sisteminden cinsel sağlığa kadar birçok alanda anahtar rol oynamaktadır. Çinko eksikliğine, yemek pişirme yöntemlerinden strese kadar birçok farklı neden yol açabilmektedir.

Çinko Eksikliği Nedir?

Vücutta bulunması gereken çinko miktarının altında bulunması durumu olarak tanımlanabilir. Vücutta en çok bulunduğu yerler, karaciğer, kaslar, pankreas, böbrek, kemik ve gözlerdir. Vücut da birçok işlevi yerine getiren önemli bir mineraldir. Bu nedenle sağlıklı ve doğru beslenmek oldukça önemlidir.

Vücuttaki enfeksiyonlar ile savaşmakta ve hücre üretiminde etkili olan bir mineraldir. Çinko eksikliği çok sık rastlanan bir problem değildir. Eksikliği durumunda saç dökülmesi, uyanamama ve tat hissinde azalma gibi belirti görülmektedir. Erken tespit edildiğinde tedavi edilebilir bir hastalıktır. Çinko genellikle hayvansal gıdalar içerisinde bulunan bir mineraldir. Bitkisel ürünlerde genellikle çinko emilimi düşüktür. Bu nedenle vejetaryenlerde sıklıkla görülen bir durumdur.

Günlük Çinko İhtiyacı

Vücudun mutlaka alması gereken önemli bir mineraldir. Yeterli düzeyde çinko alımı sağlıklı bir yaşam için olmazsa olmazdır. Bu noktada da sağlıklı ve dengeli beslenmek oldukça önem taşır. Vücuda alınması gereken miktar yaşa ve cinsiyete göre değişiklik gösteren bir durumdur.

0-6 aylık bebekler günlük 2 mg,
7-12 aylık bebekler için günlük 3 mg,
1-3 yaş çocuklar için günlük 3 mg,
4-8 yaş çocuklarda günlük 5 mg,
9-13 yaş için günlük 8 mg,
14-18 yaş ergenlik grubu için günlük 9-11 mg,
19 yaş üzeri kadınlarda günlük 8 mg,
19 yaş üzeri erkeklerde günlük 11 mg,
18 yaş altı hamilelerde günlük 12 mg,
18 yaş üzeri hamilelerde 11 mg,
18 yaş altı emzirme dönemi 13 mg,
18 yaş üzeri emzirme döneminde ise bu miktar günlük 12 mg olarak belirtilmektedir.

Bu miktarlara uygun olarak oluşturulan bir beslenme düzeni sonucunda kişide çinko eksikliği ya da fazlalığı durumlarına rastlanmayacaktır.

Çinko Eksikliği Nedenleri Nelerdir?

Herkeste görülebilecek bir rahatsızlıktır. Birçok nedeni bulunmakla birlikte kişiden kişiye değişebilmektedir. Bu nedenle çinko eksikliğinin altında yatan nedeni bulup, ona göre bir tedavi yöntemi uygulanmalıdır.

Beslenme sonucu yetersiz çinko alımı,
Vücuttaki emilim yetersizliği nedeni ile besinlerde bulunan çinkonun kaybedilmesi,
Kanser hastası olmak,
Kronik böbrek hastalığı,
Kronik karaciğer hastalığı,
Kronik ishal,
Çölyak hastalığı,
Crohn hastalığı,
Şeker hastalığı,
Pankreas hastalığı,
Alkol bağımlılığı,
Ortak hücre hastalığı,
Ülseratif kolit,
Vejetaryenlik,
Yaşlılık durumu.

Çinko Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Vücutta bir çok belirtisine rastlamak mümkündür ve belirtiler kişiden kişiye değişiklik göstermektedir. Belirtiler görüldüğünde mutlaka bir doktora başvurulmalı ve gerekli testler yaptırılarak çinko eksikliği durumu olup olmadığı belirlenmelidir.

Zihinsel Sorunlar

Eksikliği durumunda hafızada güçlük çekilmesi, öğrenme zorluğu, geç anlama ve bilinçsel olarak gerilik gibi belirtiler ortaya çıkmaktadır.

Sıklıkla Enfeksiyon Oluşması

Çinko bağışıklığı güçlendiren bir mineraldir, Eksikliğinde bağışıklık zayıfladığı için vücutta sık sık enfeksiyonlar oluşmaktadır.

Yaraların Geç İyileşmesi

Hücre yenilenmesinde etkin rol oynamaktadır. Bu nedenle eksikliği durumunda vücutta oluşan yaralar çok geç iyileşme göstermektedir.

Tat Duyusunda Hissizlik

Çinko beyinde gıda alımını kontrol eden bölge üzerinde uyarma sağlamaktadır. Eksikliği durumunda ise yiyeceklerin tadı çok fazla alınamamakta hatta tamamen bir hissizlik durumu oluşabilmektedir.

Saç Dökülmesi

Çinko eksikliği, saçlardan da anlaşılabilecek bir durumdur. Saçlarda cansız bir görünüm meydana gelmekte ve saç derisinin güçsüzlüğüne bağlı olarak da saç dökülmesi ortaya çıkmaktadır.

İştah Kaybı

Anlam verilemeyen bir iştah kaybı ve bununla beraber kilo kaybı meydana gelmektedir.

Ciltte Açık Yaralar

Cilt hücrelerinin yenilenmesini sağlayan bir mineraldir. Bu nedenle eksikliği durumunda ciltte açık yaralar meydana gelmekte ve yaraların iyileşmesi oldukça zorlaşmaktadır. Bu durum çinko eksikliğinin ilerlemiş belirtileri arasında yer alır.

Koku alma duyusunda hissizlik

Beyin fonksiyonlarını etkileyen bir durumdur. Çinko, beyinde gıda alımını kontrol eden bölgeyi uyarmaktadır. Bu nedenle eksikliği sonucunda koku alma durusunda azalma ya da hissizlik durumları ortaya çıkabilmektedir.

Sürekli Uyuma İsteği

Yapılan araştırmalar sonucu, çinko eksikliği olan kişilerde halsizlik hissi ve buna bağlı olarak sürekli uyuma isteği meydana gelmektedir.

Akne Oluşumu

En sık rastlanılan belirtilerinden bir tanesi de ciltte akne oluşumudur. Çinko, vücutta akneye neden olan yağ ve bakteri oluşumunu engellemektedir. Aynı zamanda hormonlardan kaynaklanan durumlar da akneye neden olabilmektedir. Çinko vücuttaki hormonal dengeyi de sağladığından eksikliği durumunda akne oluşumu meydana gelmektedir.

Kısırlık

Cinsel organların gelişiminde etkin rol oynamaktadır. Bu nedenle eksikliği durumunda kısırlık sorunu ortaya çıkabilmektedir.

Kulaklarda Çınlama

Kulaklarda antioksidan görevinde bulunarak, iltihaplanma ya da çınlama gibi rahatsızlıkları önlemektedir. Yapılan araştırmalara göre duyma yetisini artırıcı görevi de bulunmaktadır. Bu nedenle eksikliği durumunda kulakları olumsuz yönde etkilemektedir.

Solgun Görünüm

Çinko eksikliğini cilt görünümünden anlamak mümkündür. Mat ve cansız bir cilt görünümü ortaya çıkmakla beraber, cilt renginde gözle görülebilecek kadar fazla değişim görülmektedir.

Beyaz Noktalı Tırnaklar

Çinko mineralini vücuttaki güzellik vitamini olarak da isimlendirebiliriz. Bu nedenle eksikliği durumu tırnaklara da yansımakta ve beyaz noktalı, cansız ve sağlıksız tırnaklar ortaya çıkmaktadır.

Çocukların Gelişinde Gerileme

Hücre kas ve kemik gelişimde oldukça etkili rol oynayan çinko, özellikle çocuklarda etkisini göstermektedir. Buna bağlı olarak cücelik durumu da ortaya çıkabilmektedir.

Çinko Eksikliği Hangi Hastalıklara Yol Açar?

Çinko eksikliği durumunda bir çok hastalık da beraberinde ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle vücutta eksikliği hemen tespit edilmeli ve tedavi sürecine başlanmalıdır. Aksi taktirde kalıcı hastalıklar ortaya çıkabilmektedir.

Kalıcı İshal

Bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve enfeksiyon oluşumuna neden olan bir rahatsızlıktır. Beraberinde kalıcı ishal durumu gelmektedir. Özellikle çocuklarda görülen bu durum çinko alımı ve bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi ile çözülebilmektedir.

Kanser

Vücutta hücre yenilenmesi ve sağlıklı bölünme durumu ortadan kalkmakta ve kanser gibi çok ciddi bir hastalığı beraberinde getirebilmektedir.

Çinko eksikliği durumunun meydana getirdiği kanser türleri;

Meme kanseri,
Kalın bağırsak kanseri,
Yumurtalık kanseri,
Akciğer kanseri,
Cilt kanseri,
Kan kanseri.

Çinko eksikliği kanser ile mücadele eden bağışıklığın fonksiyonlarını bozmakta ve vücut bakterilere dayanıksız hale gelmektedir.

Görme Sorunu

Çinko gözler için çok önemli bir mineraldir. Yüksek miktarda bulunduğu yerlerden biride retinadır. Çinko içerisinde bulunan A vitamini gözü korumakta ve gece görmeyi kolaylaştırmaktadır. Eksikliği durumunda geceleri zayıf ve bulanık görme ortaya çıkmaktadır. Hatta ilerleyen aşamalarda ise katarakt oluşumunu ortaya çıkartmaktadır. Özellikle yaşlılarda ortaya çıkan bu durum vücuda yeterli düzeyde çinko alınması ile ortadan kalkabilmektedir.

Davranış Bozuklukları (Depresyon )

Çinko, anti stres bir gıdadır. Yani korku ve heyecanlanmaları dengelemektedir. Bu nedenle çinko eksikliği durumunda mutluluk ve canlılık hissi veren hormonun sentezinde aksaklıklar yaşanmakta, çok sık duygu değişimleri beraberinde ortaya çıkmaktadır. Bu mineral eksik olduğunda kişide çabuk öfkelenme, korkma, depresyon ve öz güven eksikliği gibi durumlar görülebilmektedir. Hatta ilerleyen evrelerinde hiperaktivite bozukluğu bile oluşabilmektedir.

Cilt Sorunları (Dökülme)

Sivilce,
Sedef hastalığı,
Egzama,
Deri döküntüleri.

Cilt üzerinde yukarıdaki olumsuz etkilere neden olmaktadır. Ayrıca cilt pul pul olmakta ve kurumaktadır. Bu da cilde soluk bir görünüm sağlamaktadır. Bunların yanı sıra çinko eksikliği cilt yaralarının iyileşmesini geciktirmekte ve sık sık uçuk oluşumuna neden olmaktadır. Bu durumlarda sağlık uzmanları, cilt üzerinde çinko bazlı kremler kullanılmasını önermektedir.

Saç Dökülmesi

Mineralin eksikliğine bağlı olarak pigment kaybı, saçlarda kuruluk, cansızlık ve saç kırılması gibi yapısal anormallikler meydana gelmektedir. Bu durumdan kaş ve kirpikler de olumsuz yönde etkilenebilmektedir. İlerleyen aşamalarda çinko eksikliği kellik sorununa neden olmaktadır. Yapılan araştırmalar sonucu 2013 yılında şiddetli kelliğin en belirgin nedeninin çinko eksikliği olduğu belirlenmiştir.

Çocuklarda Zayıf Büyüme

Çocukların büyüme ve gelişmesinde en etkin rol oynayan minerallerden bir tanesidir. Çinko hücrelerin büyümesini, gelişmesini, farklılaşmasını sağlamaktadır. Özellikle çocuğun metabolizması için çok önemlidir. Eksikliği çocukların enfeksiyonlara karşı direncini düşürmekte ve büyümesini sınırlamaktadır. Bu nedenle çocukların istenilen boy ve kiloya ulaşmasını engellemektedir. Özellikle 6 ile 12 yaş arası çocuklar sık sık doktor kontrolüne gitmeli ve vücuttaki çinko değerine baktırmalıdır.

Kalp Krizi ve Felç

Kalp ve damar sağlığına yardımcı olan bir mineraldir. Kalp ve damarların dayanıklılığını artırmaktadır. Çinko eksiliği durumunda damarlarda kolesterol ve iltihap birikmesine yol açmaktadır. İlerleyen aşamalarda ise kalp krizi ve felç geçirme riskinde artış sağlamaktadır.

Anemi

Orak hücreli anemiye neden olmaktadır.

Çinko Eksikliği Tedavisi

İlk olarak tedavi için bir tanı konulmalıdır. Tanısı konulduktan sonra buna neden olan etkenler araştırılmalı ve bu doğrultuda bir tedavi yöntemi uygulanmalıdır. Çinko eksikliğinin vücutta hangi aşamada olduğu da tedavi için ayrı bir önem taşır.

Uygulanan Tedavi Yöntemleri

Çinko eksikliği tedavisine beslenme düzenini değiştirerek başlamalıdır. Bir diyetisyenden yardım alarak günlük alınması gereken çinko dozu miktarı ayarlanmalı, bu doğrultuda yeni bir beslenme şekli oluşturulmalıdır. Bu diyette bulunması gereken çinko yönünden en zengin gıdalar hayvansal gıdalardır. Bunun yanı sıra vejetaryenler için kuru fasulye, kaju, bezelye ve badem tüketmeleri tavsiye edilmektedir.
Çinko takviyesi ile de tedavi edilebilen bir rahatsızlıktır. Çinko multi-vitamin takviyelerinde ve bazı ilaçların içerisinde yer alan bir mineraldir. Bu yöntem doktor tavsiyesi haricinde asla kullanılmamalıdır. Vücuttaki çinko miktarını artırmak için içilen ilaçlar, başka ilaçlar ile etkileşime geçerek bazı olumsuz durumlara neden olabilmektedir. Bu nedenle doktor kontrolü altında hareket etmek daha doğrudur.

Çinko Fazlalığı Nedir?

Vücut oldukça hassas ve dengeli bir yapıdadır. Bu nedenle vücuda alınan az mineralin ya da fazla mineralin etkisi anında görülebilir. Dolayısıyla ideal miktardan daha fazla vücuda alınan çinko, vücutta tepkilerini hemen gösterir. Vücutta 49 mg aştığında çinko fazlalığı durumu söz konusu olur. Fazlalığı vücutta çinko zehirlenmesi durumuna sebep olmaktadır. Bu nedenle çinko içeren besinleri aşırı dozda tüketmemeye özen göstererek bu durum engellenmelidir.

Çinko Fazlalığı Belirtileri Nelerdir?

Vücut kişiye bazı mesajlar göndererek alarm vermekte ve bu şekilde belirtilerini göstermeye başlamaktadır. Fakat tüm belirtiler aynı anda değil yavaş yavaş ortaya çıkmaktadır. Ayrıca kişilerde oluşan belirtiler de farklılık gösteren bir durumdur. Aşağıda verilen belirtilerin bir ya da birden fazlasını yaşayan kişilerin hemen bir doktora başvurması tavsiye edilmektedir.

Nefes alıp verirken güçlük çekme,
Vücudun farklı bölgelerinde oluşan ağrılar,
Bilinç kaybı,
Halsizlik durumu,
Baygınlık geçirme,
İshal,
Vücut ısısının yükselmesi ve titreme,
İdrar yapmada güçlük çekme,
Ağızda metal bir tat oluşması,
Şoka girme ve nöbet geçirme,
Mide bulantısı ve kusma,
Cilt renginde solgunluk,
Gözün beyaz kısımlarında sararma,
Demir eksikliği.

Çinko Fazlalığı Hangi Hastalıklara Yol Açar?

Vücutta çinkonun 40 mg ve üzerinde olması vücudun dengesini bozmakta ve bazı hastalıkların meydana gelmesine neden olmaktadır.

Çinko Zehirlenmesi

Vücuda gereğinden fazla çinko alınması durumunda ortaya çıkarmaktadır. Zehirlenme durumunda kişide baş ağrısı, mide bulantısı, kusma, halsizlik, iştahsızlık, ishal ve karın ağrıları görülmektedir. Çinko zehirlenmesi durumunda mutlaka doktora gidilmeli ve tedaviye başlanmalıdır. Ayrıca beslenme düzenine de dikkat edilmesi tavsiye edilmektedir. Bunların yanı sıra vücuttan çinkoyu atabilmek için süt ve sıvı gıdaların çok tüketilmesi gerekmektedir.

Bakır Eksikliği

Kandaki çinko miktarının yüksek olması bakır eksikliği durumunu ortaya çıkartmaktadır. Bakır eksikliği ise kansızlık, vücut ısısında düşme, kalp atışında düzensizlik, beyaz kan oranının düşmesi ve troid bozuklukları gibi sağlık sorunlarına neden olmaktadır. Bu nedenle genelde sağlık uzmanları çinko hapı önerdiğinde onunla birlikte bakır hapı da önermektedir.

Çinko İçeren Besinler Nelerdir?

Çinko minerali birçok besinde bulunan ve vücut için çok önemli olan bir mineraldir. Bu nedenle hangi besinlerde olduğunu bilmek, çinko eksikliği ve fazlalığı durumlarında önem taşımaktadır.

En iyi çinko içeren besinler içinde, fasulye, kırmızı et, kuru yemiş, balık, diğer deniz ürünleri, tam tahıllı gevrekler ve süt ürünleri bulunmaktadır.